در دنیای امروز برای آن که شرکت ها و کسب و کارها جایگاه خوبی در بازار کسب کنند باید بتوانند یک مدل کسب و کار قابل رقابت تدوین کنند. یکی از فرآیندهای مهم و اصلی در مدیریت استراتژیک، تدوین مدل کسب و کار است؛ به همین دلیل است که ما قصد داریم در این مقاله به بررسی آن بپردازیم. با ما همراه باشید.
مدل کسب و کار به چه معنا است؟
مدل کسب و کار شامل کلیاتی درباره انتخاب مشتریان، انجام وظایف، رفتن به بازار، ترکیب منابع، تسخیر سود و ایجاد حس رضایت برای مشتریان می باشد. طبق یک تعریف دیگر گفته می شود که مدل کسب و کار، به معنای منطق سیستم کسب و کار در ایجاد ارزش می باشد که جایگاه آن، قبل از فرآیندهای واقعی شرکت است. افراد دیگر معتقدند که مدل کسب و کار، شبکه ای از شرکت ها است که با هدف ایجاد ارزش از طریق استقرار فرصت های فناوری گرد هم جمع شده اند. این شرکت ها می دانند که در موارد فنی، کاربرها، سازمان و نیازمندی های مالی با یکدیگر متفاوتند و باید در این موارد با یکدیگر موازنه و تطبیق داشته باشند.
کاری که مدل های موفق کسب و کار انجام می دهند این است که منطق های ابتکاری ایجاد می کنند تا قابلیت های فنی را با ارزش های واقعی اقتصادی، مرتبط کنند.
تعریف کسب و کار و تجارت
به تمامی فعالیت هایی که یک شرکت با هدف تولید و فروش کالا و خدمات انجام می دهد، کسب و کار می گویند. منظور از این فعالیت ها صرفا فعالیت های تجاری نیست، بلکه موارد متعددی مانند: ارتباط با مشتریان، مدیریت منابع انسانی، تولیدات، تدارکات و … را نیز شامل می شود.
به تمامی فعالیت هایی مانند: خرید و فرش کالا و خدمات در زمینه کسب و کار و ارائه آن ها به مصرف کننده را تجارت می نامند. به عنوان مثال، سرویس های پس از فروش و فعالیت های بازاریابی جزء تجارت به حساب می آیند و طبق این تعریف، تجارت زیر مجموعه جدا نشدنی کسب و کار به شمار می آید.
مدل به چه معنا است؟
مدل به معنای توضیح یک نمایش ساده از یک فرایند پیچیده یا واقعیت است. مدل کسب و کار نیز سعی می کند یک واقعیت مهم را به طرز ساده ای بیان کند و فرآیند های پیچیده ای که یک سازمان دارد را به سادگی توضیح دهد.
اجزای مدل کسب و کار
زمانی که کسی درباره مدل کسب و کار شما سوالی می پرسد، در واقع می خواهد جواب سه پرسش خود را بداند. این پرسش ها به موارد زیر تقسیم بندی می شوند:
- سوال های مربوط به ارزش آفرینی: کسب و کار شما چه ارزشی را ایجاد می کند؟ و چگونه آن ارزش را ایجاد می کند؟
- سوال های مربوط به درآمد زایی: کسب و کار شما چگونه آن ارزش را به پول تبدیل می کند؟
- سوال های مربوط به پایداری و بقا: کسب و کار شما برای پایداری و بقای دائمی خود چه کاری انجام می دهد؟
پس مدل های کسب و کار در پی پاسخگویی به این سه سوال می باشد.
رابطه مدل کسب و کار با استراتژی کسب و کار
طبق نظریاتی که در این باره وجود دارد، استراتژی جهت اصلی شرکت را در دنیای واقعی به ما نشان می دهد و مدل کسب و کار انتزاع ها و برداشت هایی از استراتژی های موجود در دنیای واقعی یک شرکت می باشند. در بیانی دیگر، مدل کسب و کار، روش انجام کسب و کار شرکت را شرح می دهد و استراتژی کسب و کار، مواردی که شرکت را منحصربفرد می نماید، شرح می دهد. این دو مفهوم، مهم و با ارزش هستند و برای موفقیت یک شرکت باید در کنار یکدیگر استفاده شوند.
در مدل کسب و کار چه مواردی کاربرد دارد؟
در مدل کسب و کار نکاتی هست که کاربرد دارد و باید مورد توجه قرار بگیرد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد.
ایجاد درک و فهم مشترک در مدل کسب کار
یکی از موارد و مفاهیمی که در مدل کسب و کار مورد استفاده قرار می گیرد، ایجاد درک مشترک از منطق کار شرکت است. ایجاد درک و فهم مشترک در مدل کسب و کار، به وسیله چند مفهوم مانند کمک گرفتن، به تصویر کشیدن، برقراری ارتباط، فهمیدن و به اشتراک گذاشتن انجام می شود که هر کدام از این ها به معنای زیر هستند:
کمک گرفتن: مفهوم کمک گرفتن به معنای زبان مشترکی است که برای فرموله کردن عقاید و ذهنیات سهامداران و دست اندرکاران شرکت مورد استفاده قرار می گیرد و به کمک آن، همه با یک روش مشترک، منطق کسب و کار را متوجه خواهند شد.
به تصویر کشیدن: با کمک به تصویر کشیدن، می توان اطلاعات پیچیده را به راحتی قابل فهم نمود در این صورت انرژی کمتری صرف این قسمت از کار می شود.
برقراری ارتباط: زمانی که منطق کسب و کار به صورت فرمول بیان شود مدیران می توانند به کمک آن یعنی با کمک یک زبان مشترک با بقیه از جمله سهامداران ارتباط برقرار کنند.
فهمیدن: امروزه کسب و کارها در حوزه های مختلف دارای پیچیدگی های مخصوص به خود هستند که همین امر موجب سخت شدن فهم آن ها شده است. به کمک مدل کسب و کار و به تصویر کشیدن آن، فهم آن ها راحت تر می شود.
تجزیه و تحلیل در مدل کسب و کار
در مدل کسب و کار شرکت می توان، منطق کسب و کار را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و برای این کار از اندازه گیری، مشاهده و مقایسه کمک گرفت.
با داشتن مدل کسب و کار می توان شاخص های مهم و موثر در روند بهبود مدیریت را مورد اندازه گیری قرار داد. همچنین به کمک مدل کسب و کار می توان شاخص هایی را که در طی زمان تغییر کرده اند مشاهده کرد و آن ها را با یکدیگر مورد مقایسه قرار داد.
اداره نمودن در مدل کسب و کار
مدل کسب و کار می تواند در بهتر اداره کردن شرکت به شما کمک کند یعنی در طراحی، برنامه ریزی، پیاده سازی و تغییر منطق کسب و کار و بهبود آن ها در شرکت، کمک بزرگی به شما بدهد و در پاسخگویی سریع به تغییرات محیطی، تاثیر زیادی دارد.
برنامه ریزی برای آینده در مدل کسب و کار
با داشتن مدل کسب و کار می توانید تصمیمات بهتری را برای شرکت خود اتخاذ کنید و با افزایش ابتکار و نوآوری، آینده روشنی را برای خود رقم بزنید.
رقابت در دنیای امروز بسیار شدید است به همین دلیل بدون داشتن مدل کسب و کار، بدون برنامه ریزی و استراتژی نمی توانید به موفقیت برسید و حتما باید خود را با شرایط جدید به وجود آمده تطبیق دهید. به همین دلیل است که باید تمامی نکات لازم درباره مدل کسب و کار را مورد توجه قرار دهید.